Μολυσμένα αυγά   με το εντομοκτόνο Φιπρονίλη ( Fipronil )

 

Επιστημονική προσέγγιση - Εκτίμηση κινδύνου – FAQ

 

Συντάκτης :  Βασίλειος Τσουκαλάς  ( δρ Χημικός )

 

Λέξεις κλειδιά : αυγά , φιπρονίλη, χημικές-φαρμακοδυναμικές ιδιότητες, εκτίμηση κινδύνου, δημόσια υγεία, διατροφική έκθεση    

 

 

Διαστάσεις ευρωπαϊκού διατροφικού σκανδάλου,  αν και ακόμη  ελεγχόμενων διαστάσεων,  τείνει να πάρει   η υπόθεση με τα μολυσμένα αυγά με το εντομοκτόνο Φιπρονίλη ( Fipronil ).

Με αφορμή  την ανακοίνωση μέσω  συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τροφές (RASFF) σύμφωνα με το οποίο αυξημένα επίπεδα φιπρονίλης εντοπίστηκαν σε αυγά και προϊόντα αυγών στο Βέλγιο, εκατομμύρια αυγά αποσύρθηκαν  από τα ράφια των σούπερ μάρκετ σε όλη την Ευρώπη.

​

Η υπόθεση  ξεκίνησε στην Ολλανδία και το Βέλγιο και πιστεύεται ότι η μόλυνση οφείλεται σε   χρήση καθαριστικού / απολυμαντικού (;) που περιείχε  το εν λόγω  εντομοκτόνο που  λογικά δεν θα πρέπει να είχε βρει  πρόσβαση σε  πτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις.

 

Υπάρχει κίνδυνος για τη δημόσια υγεία;

​

Η φιπρονίλη ( Fipronil)  είναι ένα  τοξικό   φάρμακο, το οποίο μπορεί να  είναι επιβλαβές για τον άνθρωπο  σε περίπτωση λήψης με την τροφή , αλλά θα πρέπει να έχουν   καταναλωθεί μολυσμένα αυγά ή παράγωγα αυτών σε πολύ μεγάλη ποσότητα.

Σύμφωνα με την FSA ( Βρετανική Υπηρεσία για την Ασφάλεια Τροφίμων ) και με βάση έρευνες σχετικά με το εν λόγω περιστατικό , θεωρείται “πολύ απίθανο” από την κατανάλωση των υπο θέωρηση μολυμένων αυγών  να τίθεται σε κίνδυνο η δημόσια Υγεία.

​

Πιστεύεται ότι τα περισσότερα από τα μολυσμένα αυγά χρησιμοποιήθηκαν σε επεξεργασμένα τρόφιμα στα οποία το αυγό συμμετέχει ως  κύριο συστατικό μεταξύ   άλλων, ως επί το πλείστον χρησιμοποιείται σε   sandwich ή κι σε άλλα διατηρούμενα με απλή ψύξη τρόφιμα.

Γενικότερα , η απόφαση για απόσυρση  των  εν λόγω μολυσμένων προϊόντων  δεν οφείλεται  σε ανησυχία   για την ασφάλεια των τροφίμων στα  οποία εντοπίστηκε , αλλά   βασίζεται στο γεγονός ότι  η χρήση του φαρμάκου δεν επιτρέπεται σε παραγωγικά ζώα. ( The Sun )

 

 

Φιπρονίλη – χημική προσέγγιση

Με αναγωγή , οξείδωση η / και φωτόλυση η  φιπρονίλη  δίνει   ποικιλία μεταβολιτών , τα οποία είναι περισσότερο τοξικά   από τη μητρική ένωση – φιπρονίλη .

Li M, Li P, Wang L, Feng M, Han L. Determination and Dissipation of Fipronil and its Metabolites in Peanut and Soil. J Agr Food Chem. 2015; 63: 4435–4443.

​

Προϊόν  φωτόλυσης : είναι μεταβολίτης δεσουφονυλο-φιπρονίλη  (MB46513)  και έχει στα  θηλαστικά δέκα φορές μεγαλύτερη  οξεία τοξικότητα από τη  φιπρονίλη ( fipronil ). (Pesticide Action Network-UK (PAN), 2000).

​

Η φιπρονίλη μπορεί  να υφίσταται βιολογική οξείδωση ή αναγωγή  με μετατροπή της στην   αντίστοιχη σουλφόνη   (MB46136) ή του σουλφίδιου (MB45950).

​

Bobé A, Cooper JF, Coste CM, Muller MA. Behaviour of fipronil in soil under Sahelian Plain field conditions. Pestic Sci. 1998; 52: 275–281.

Ramesh A, Balasubramanian M. Kinetics and hydrolysis of fenamiphos, fipronil, and trifluralin in aqueous buffer solutions. J Agr Food Chem. 1999; 47: 3367–3371.

Hainzl D and Casida JE. Fipronil insecticide: novel photochemical desulfinylation with retention of neurotoxicity. Proc Nat Acad Sci U.S.A. 1996; 93: 12764–12767. (PubMed/NCB)  

 

Φιπρονίλη - Φαρμακοδυναμικές ιδιότητες 

​

Η φιπρονίλη :

• είναι εντομοκτόνο ευρέος φάσματος και ακαρεοκτόνο.  Εκδηλώνει εντομοκτόνο και ακαρεοκτόνο δράση ενάντια σε ψύλλους, ψείρες, τσιμπούρια, κατσαρίδες, ακάρεα και άλλα έντομα.

• από χημική άποψη ανήκει στην οικογένεια των φαινυλοπυραζολών.

• χαρακτηρίζεται ως μετρίως επικίνδυνο φυτοφάρμακο της κατηγορίας II (WHO)  και έχει    LD50  = 97 mg/kg.

• αναστέλλει τη δράση του γ-αμινοβουτυρικού οξέος (GABA), συνδεόμενο με τους διαύλους χλωρίου μπλοκάρει την προ- και μετασυναπτική μεταφορά ιόντων χλωρίου διά μέσου της μεμβράνης. 

​Το αποτέλεσμα είναι η μη ελεγχόμενη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και ο θάνατος των εντόμων και ακάρεων.

• μεταβολίζεται κυρίως στο σουλφονικό παράγωγο RM1602, το οποίο έχει επίσης εντομοκτόνες και ακαρεοκτόνες ιδιότητες.

Παρόλο που επιτρέπεται για χρήση του σε διάφορες βιομηχανίες, απαγορεύεται αυστηρά η χρήση του σε μονάδες  παραγωγής τροφίμων.

 

 

 

Η Γερμανική προσέγγιση του θέματος – Εκτίμηση  του κινδύνου από διατροφική έκθεση

​

Σχετικά με το εν λόγω θέμα και σύμφωνα με ειδική μελέτη επιστημονικής αξιολόγησης κινδύνου  και των επιπτώσεων στην Υγεία του καταναλωτικού κοινού, το   Γερμανικό  Ομοσπονδιακό  Ίδρυμα   για την αξιολόγηση του κινδύνου (BfR)2 , υπό το πρίσμα  σειράς δεδομένων ,    κατέληξε σε  συμπεράσματα  που συνοψίζονται ως εξής :

 

Δεδομένα :

• Η εκτίμηση των επιπτώσεων επί της Υγείας  από τα κατάλοιπα   της  φιπρονίλης   που προσδιορίστηκαν  σε  αυγά και κρέας κοτόπουλου έγινε με βάση την υπέρβαση   της δόσης  αναφοράς οξείας έκθεσης (ARfD1- Acute Reference Dose - ΔΑΟΕ).

 

1 ορίζεται ως η ποσότητα μιας ουσίας ανά χιλιόγραμμο σωματικού βάρους, η οποία μπορεί να προσλαμβάνεται με ένα γεύμα ή μέσα σε μία ημέρα χωρίς αναγνωρίσιμο κίνδυνο για τον καταναλωτή.

​

• Η δόση αναφοράς οξείας έκθεσης ( ΔΑΟΕ ) ( 0,009 mg ανά kg σωματικού βάρους 3) προήλθε από μελέτες αναπτυξιακής τοξικότητας  σε αρουραίους.

( εντός του πεδίου εφαρμογής της ΕΕ αξιολόγησης των δραστικών ουσιών που περιέχονται στα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, επειδή, κατά την τρέχουσα χρονική στιγμή, δεν υπάρχει καμία ένδειξη για   μακροχρόνια πρόσληψη καταλοίπων φιπρονίλης  με  αυγά ή κρέας όρνιθας ).

 

• Για τους υπολογισμούς ελήφθηκε υπόψη  ως  χειρότερη εκδοχή η υψηλότερη τιμή προσδιοριζόμενων καταλοίπων  της  σε αυγά πουλερικών ( 1.2 mg /kg αυγά).

​​

•   Εύρος αποτελεσμάτων  από τον προσδιορισμό των καταλοίπων της φιπρονίλης  (  άθροισμα φιπρονίλης  και του μεταβολίτη της  –σουλφόνη-  ) :

  • από 0.0031 έως  1.2 mg/kg σε αυγά πουλερικών και

  • 0.0015 έως  0.0156 mg/kg σε κρέας κοτόπουλου.

 

• Η εκτίμηση βασίστηκε  επίσης στη γενική αξιολόγηση  κινδύνου της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας τροφίμων (EFSA) της 7ης Φεβρουαρίου 2006. https://www.efsa.europa.eu/de/efsajournal/pub/65r

• πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τους κανόνες για τα κατάλοιπα των δραστικών ουσιών των φυτοπροστατευτικών προϊόντων.

 

 

Συμπεράσματα :

​

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα  και τα στοιχεία κατανάλωσης ( αυγών και παραγώγων του) στην Ευρώπη συνάγεται ότι :

​

• Στην περίπτωση των παιδιών διαπιστώνεται  υπέρβαση στη   δόση αναφοράς οξείας έκθεσης (ΔΑΟΕ ) από κατανάλωση αυγών. Η διαπίστωση αυτή , ωστόσο , δεν σημαίνει   απαραίτητα ότι η κατανάλωση των εν λόγω αυγών  από παιδιά αποτελεί  συγκεκριμένο  κίνδυνο για την υγεία   , χωρίς , ωστόσο και να  αποκλείεται.  

 

• Στην εκτίμηση κινδύνου  συμπεριελήφθηκαν και μη επεξεργασμένα  προϊόντα , οι ποσότητες κατανάλωσής τους καθώς και η σχετική έκθεση αυτών.

 

• Με βάση τη Γερμανική Εθνική Μελέτη Διατροφής (μοντέλο NVS ΙΙ), δεν υπάρχει   υπέρβαση της δόσης αναφοράς οξείας έκθεσης για οποιαδήποτε από τις ομάδες καταναλωτών  που εξετάστηκαν που να προκύπτει από κατανάλωση  αυγών   ή κρέατος όρνιθας  μολυσμένων / -νου  με φιπρονίλη .

 

• Ακόμη , με βάση την  EFSA PRIMo (Ver.2) δεν διαπιστώνεται   κάποια  υπέρβαση της δόσης αναφοράς οξείας έκθεσης για ενήλικες είτε μέσω της κατανάλωσης  αυγών ή κρέατος όρνιθας  μολυσμένων ,-ου  με φιπρονίλη .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 Το γερμανικό ομοσπονδιακό Ίδρυμα για την αξιολόγηση του κινδύνου (BfR) είναι   επιστημονικά ανεξάρτητος θεσμός στα πλαίσια του χαρτοφυλακίου από το ομοσπονδιακό Υπουργείο τροφίμων και Γεωργίας (BMEL) στη Γερμανία. Συμβουλεύει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και Ομοσπονδιακή Laender σε θέματα ασφάλειας τροφίμων και χημικών. Το BfR διεξάγει τη δική του έρευνα για θέματα που συνδέονται στενά με τα καθήκοντά της αξιολόγησης.

 

Σημείωση :

Διαβάσαμε στον ελληνικό τύπο ότι σύμφωνα με δήλωση του αντιπροέδρου του ΕΦΕΤ κ. Ανδρέα Μανέτα

• δεν υφίσταται θέμα για ελληνικά  αυγά ( Realfm 97,8 - 12/08/2017 12:08 )

• δεν εισάγουμε  αυγά  από τις  εμπλεκόμενες χώρες

• δεν χρησιμοποιούνται από ελληνικές εκμεταλεύσεις σκευάσματα που να περιέχουν φιπρονίλη